Michaux Aleksander Adam, pseud. i krypt.: m., Miron, Aleksy Miron, X, x/x, Xx, x (1839–1895), poeta i dziennikarz. Ur. 28 XI w Warszawie był synem Marcina, uczestnika powstania listopadowego, a potem właściciela znanej restauracji na Krakowskim Przedmieściu, i mieszczanki warszawskiej Petroneli z Jezierskich. Rodzina ojca M. wywodziła się z Belgii: z Liège pochodził dziadek poety Henryk piszący się Michaud lub Michault, z zawodu mechanik, który w początkach XIX w. osiedlił się i otworzył zakład w Warszawie. M. uczył się w szkole przy ul. Senatorskiej 468, potem w zakładzie J. N. Leszczyńskiego, a wreszcie w szkole powiatowej. Krótko przebywał na dalszej nauce we Wrocławiu (skąd uciekł do domu rodzinnego), po czym ojciec, planując kupno majątku ziemskiego, oddał go w r. 1857 do Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Marymoncie, który M. ukończył w r. 1860, uzyskując patent na «agronoma drugiej klasy». Praktykę rolniczą odbył m. in. w dobrach Skempe (pow. lipnowski), będących wówczas własnością poety Gustawa Zielińskiego. Ok. r. 1863 ojciec sprowadził M. do Warszawy i umieścił jako urzędnika w Komisji Spraw Wewnętrznych. Na tym stanowisku przebył M. 4 lata, otrzymując w końcu dymisję.
Po debiucie, który mu umożliwił Aleksander Niewiarowski w dzienniku „Pszczoła” (1861), pisywał M. do „Bluszczu”, „Kłosów” (tu m. in. poemat dygresyjny Don Juan, 1865), „Tygodnika Illustrowanego”, „Tygodnika Mód i Nowości” i innych pism oraz kalendarzy warszawskich, nigdy nie posługując się własnym nazwiskiem, najczęściej używał pseud. Miron, zaczerpniętego od imienia bohatera powieści Z. Kaczkowskiego „Bajronista”. Został też stałym współpracownikiem „Przeglądu Tygodniowego” od początku istnienia pisma (1866), w którym – oprócz drobnych wierszy i artykułów – zamieścił serię felietonów pod wspólnym tytułem List z ulicy X (1866–7), poruszających głównie sprawy literackie; znalazł się tutaj głośny wówczas atak na grafomańskich epigonów poezji romantycznej. W r. 1867 M. był twórcą i wszedł w skład spółki, która w r. n. wzięła w dzierżawę „Kurier Warszawski”, podnosząc go z upadku. Współredagował ten dziennik do r. 1874 i ogłaszał w nim – oprócz utworów poetyckich – recenzje teatralne, literackie i z dziedziny sztuk plastycznych; pisane żywo i zwięźle, miały duże powodzenie u czytelników. On też postawił w „Kurierze” na odpowiednim poziomie sprawozdania sądowe i z prelekcji publicznych. Zyskał opinię utalentowanego dziennikarza, choć wytykano mu znaczne luki w wykształceniu.
W twórczości poetyckiej pozostawał M. pod silnym wpływem literatury romantycznej, szczególnie oddziałali nań G. Byron, A. de Musset, a przede wszystkim H. Heine, będący również mistrzem jego utworów felietonowych. W wierszach M. występują także często echa J. Słowackiego, którego poemat „W Szwajcarii” przypomniał on ponadto opracowując antologię Księga pieśni (W. 1870 S. I). Z romantyzmu wywodził się typowy dla M. kult poezji oraz artysty przeciwstawianego prozaicznemu światu. Mimo epigońskich obciążeń poezja M. szybko znalazła uznanie, podnoszono zwłaszcza jej zalety formalne i chwalono za podejmowanie problematyki społecznej. Silne wrażenie wywołał cykl sonetów Fotografie brukowe, realistycznych obrazków z życia warszawskich nędzarzy („Kalendarz Rodzinny” na r. 1870). Motywy wielkomiejskie znalazły się również w wielu innych utworach M., współczuciu dla nędzy proletariatu towarzyszyły w jego poezji moralizatorskie ataki na arystokrację. Oddzielnie ogłosił M. zbiorek Pieśni (W. 1867). Wnet jednakże poezja M., «nie wychodzącego z zaczarowanego kółka westchnień, sarkazmu i goryczy» (P. Chmielowski), stanęła w ostrej sprzeczności z tendencjami rozwijającego się pozytywizmu i stała się przedmiotem ataków z powodu jej romantycznego epigonizmu. Ujemnie odbijała się ponadto na poziomie tej poezji praca dziennikarska M. Obok twórczości oryginalnej M. spolszczył liczne wiersze niemieckich i francuskich romantyków: oprócz najchętniej tłumaczonego Heinego przekładał A. von Chamisso (dramat „Faust”, „Pamiętnik Naukowy”, 1866), J. W. Goethego, T. Körnera, T. Gautiera, V. Hugo (m. in. dla teatru dramat „Król się bawi”), Musseta, A. de Lamartine’a i in.; tłumaczył też wiersze R. W. Emersona, F. Petrarki, J. Kollára i E. Krásnohorskiej. Próbował również sił w prozie beletrystycznej (np. «szkic do powieści» pt. Antykwariusz, „Kłosy” 1866) i dramacie (fantazja dramatyczna Bez Boga, druk. w zbiorze Fantazje, W. 1870, nie znalazła uznania krytyki).
Niepowodzenia literackie i osobiste («kobietą demoniczną» w jego życiu była primadonna opery warszawskiej Bronisława Dowiakowska, do której się zbliżył ok. r. 1870, z nią też zapewne wiązała się informacja, że M. «uwikłał się w smutną intrygę teatralną, która pociągnęła za sobą najprzykrzejsze przejścia, nie tylko dla niego samego» („Kurier Warszawski, książka jubileuszowa”, 1896) połączone z dziedzicznym obciążeniem spowodowały u M. chorobę, nerwową i alkoholizm, z których nie zdołała go wyrwać podróż do Włoch (gdzie poznał Lenartowicza) i Niemiec. Z końcem lat 70-tych M. zamilkł jako pisarz i zamieszkawszy samotnie wegetował do śmierci, która nastąpiła 22 IV 1895 w Warszawie. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim.
Ożeniony w r. 1865 z Julią Höhrową (z domu Karczewską), wdową po kupcu warszawskim, miał z nią kilkoro dzieci, z których córka nieznanego imienia zmarła w dzieciństwie, a syn Julian prowadził w Warszawie szkołę szermierki i był nauczycielem fechtunku w tamtejszej szkole oficerów gwardii.
Ogłoszony w r. 1884 w Warszawie najpełniejszy, choć daleki od kompletności, zbiór Poezji M. wydano bez udziału autora. Postać M. – pod nazwiskiem Oriona – wprowadził W. Gomulicki do swej powieści „Ciury” (1904).
Korbut IV; – Chmielowski P., Współcześni poeci polscy, Pet. 1895 s. 344–7; Gomulicki W., Miron, w: Sylwety i miniatury literackie, Kijów 1916 s. 327–415; tenże, Warszawa wczorajsza, W. 1961; Komar J., Miron, w: Obraz literatury polskiej XIX i XX w. S. 4: Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu, W. 1965 I 267–80 (bibliogr., fot); Kubacki W., Poezja i proza, Kr. 1966; Kurier Warszawski. Książka jubileuszowa 1821–1896, W. 1896 (fot.); Lipski J.J., A. Michaux, w: Warszawscy „Pustelnicy” i „Bywalscy”, W. 1973 I (fot.); Orzeszkowa E., Listy o literaturze, „Niwa” 1873 nr 48 s. 286; – „Kur. Codz.” 1895 nr 110 s. 3; „Kur. Warsz.” 1895 nr 110 s. 5; „Tyg. Illustr.” 1899 nr 27 (o Julianie M., fot.), 1911 nr 44 s. 875 (fot. grobu); – IBL PAN: Kartoteka bibliogr.
Rościsław Skręt